Damacanada su bekletmeyin

Uzmanlara göre, özellikle direkt güneÅŸ ışığı alan yerlerde, büfelerde bekletilen pet ÅŸiÅŸeler, plajlarda gün boyu kullanılan ambalajlar son derece saÄŸlıksız.



ABD Toksikoloji Enstitüsü'nün yaptığı araÅŸtırmaya göre, pet ÅŸiÅŸelerde bulunan BPAmaddesi sıcak sıvılarla temas ettiÄŸi zaman açığa çıkıyor. Sıvıya karışarak vücuda giren BPA, özellikle prostat ve göÄŸüs kanseri riskini artırıyor.



‘GÜNEÅžTE DURMAMALI'

Kanser hastalıkları konusunda uzman olan Prof. Dr. Erkan Topuz, “Biz senelerdir bu tehlikeye dikkat çekiyoruz. Eve damacanayla alınan su hemen cambir kaba ya da testiye boÅŸaltılmalı, günlerce bekletilmemeli. Bu pet ÅŸiÅŸeler, kesinlikle güneÅŸte durmamalı. Ancak adambu ÅŸiÅŸeleri büfenin arkasına koyuyor, burada ÅŸiÅŸeler güneÅŸ görüyor, plastiktekimaddeler suya geçiyor. Ekonomik nedenlerle bunlar plastikten yapılıyor, yoksa en saÄŸlıklısı cam” dedi.



Plastik kaplardaki gıdanın uzun süre bekletilmemesi gerektiÄŸini bildiren Topuz, “Damacanaların 60-70 kez kullanılma ÅŸansı varken biz 700 belki bin kez kullanıyoruz. Belediyelerin kullanımmiktarını kontrol etmesi lazım. Su ilk kez piyasaya verildiÄŸi zaman birçok kimyasal analizden geçiyor, bu veriler de üzerinde yazıyor. Ancak bu analiz, bir kez yapılıyor. Adambu suyu aynı markayla satıyor, en iyimarka olsa bile sık kontrolden geçmediÄŸi için içinde ne var bilmiyoruz” diye konuÅŸtu.



‘ÜÇ AYDA BÄ°R MARKA DEĞİŞTÄ°RÄ°N'

Topuz, ÅŸu tavsiyede bulundu: “Tüketicilere tavsiyem, 3 ayda bir kullandıkları sumarkasını deÄŸiÅŸtirmeleri. Kronik zehirlenme olmasın hiç deÄŸilse. ÇeÅŸme suyu da kullanılabilir, ancak çeÅŸme suyunda da aşırımiktarda klor var, aşırı miktardaki klor da kanserojen. Ayrıca yollardaki borulardan sızma ÅŸekilde toksit maddeler alınabilir. Eve su filtreleri de konulabilir. Ancak su filtreleri de magnezyumu tutuyor. Oysamagnezyum vücuda faydalı.”



‘ÖNEMLÄ° OLAN GÜVENLÄ° KULLANIM'

Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda MühendisliÄŸi Bölümü BaÅŸkanı Prof. Dr. Aziz EkÅŸi de, “Tüm gıda ambalajları gibi, içme suyu ambalajları da Tarım Bakanlığı'ndan izin almak zorunda. Ä°znin aradığı koÅŸullardan birisi de gıdanın muhafaza koÅŸullarında ambalajdan gıdaya geçen maddelerin miktarının belirlenmesi. Buna ‘migrasyon testi' diyoruz. AB'de de geçerli olan bu testin desimetrekarede 10 miligram'ı geçmemesi gerekiyor” dedi. Buna karşın testlerin normal depolama koÅŸullarında yapıldığını soÄŸuk ve sıcak koÅŸullarınmigrasyonu artırdığını belirten belirten Prof. EkÅŸi, sözlerini ÅŸöyle sürdürdü:



‘BÄ°RLÄ°KTE YAÅžAMAK ZORUNDAYIZ'

“Savunmamız gereken, güvenli kullanım. ÖrneÄŸin pet ÅŸiÅŸe, arabada uzun süre bekletilmemeli, buzluÄŸa konulmamalı. Donma sırasında da göçme nedeniyle plastik doku zedelenir, her zedelenme plastikten gıdaya geçiÅŸi artırır. Pet ÅŸiÅŸelerle yaÅŸamak zorundayız, ancak bunun güvenli kullanımkoÅŸullarını belirlemeli ve bunun kontrol edilmesini saÄŸlamalıyız. Tüm dünyada tüketimi en çok artan gıda, ambalajlı su. Bunu camla karşılayamazsınız. Ambalajın güvenliÄŸini saÄŸlamak önemli.”



‘KALINTILARI GÄ°DERMEK GÜÇ'

Ankara Üniversitesi Gıda MühendisliÄŸi Bölümü eski öÄŸretim üyesi Prof. Dr. Muammer Kayahan da, “1990 yılı öncesi, SaÄŸlık Bakanlığı'nın ilgili yönetmeliÄŸi hazırlanırken gıdayla ve suyla temasta olacak plastik kökenli ambalaj materyallerinin taşıması gereken nitelikler hakkında detaylı bir çalışma yapıldı. Özel bir yönetmelik hazırlandı. PVC (Polivinil klorür), en tehlikelimadde olarak bilinir. Bunun taşıdığı gıdaya veya sıvıya geçme oranı yüksek olduÄŸu için limitler konuldu. Pet ÅŸiÅŸenin hammaddesinin suyla tepki vermeyen bileÅŸikleri içermesi gerekir. Temelmaddenin dışında kullanılan katkılar itibarıyla özellikleri önemli. Polietilenler, PVC'ler kadar tehlikeli deÄŸil. Büyük moleküllümaddeler küçükmoleküllüleri fazlaca içeriyor ve bunu suya veriyorsa tehlikeli tabii. Damacanalarda deterjan kalıntısını gidermek son derece güç bir hadisedir. Daracık bir ağızdan iyi bir yıkama ÅŸekli gerçekleÅŸtirilebilirmi, ondan kuÅŸkuluyum” dedi.



‘GIDA MÜHENDÄ°SLERÄ° KONUÅžMALI'

Türk Plastik Sanayicileri AraÅŸtırma, GeliÅŸtirme ve EÄŸitim Vakfı (PAGEV) BaÅŸkanı Mehmet Uysal ise pet ÅŸiÅŸelerin kanserojen olmadığını öne sürdü. Uysal, “Hacettepe Üniversitesi'nden YaÅŸar Kemal Erdem'in araÅŸtırmasına göre, ‘BPA' adında kanserojen birmadde vardır ki bu havada dahi vardır. Bumaddenin insan vücuduna kanser yapanmadde olarak bulaÅŸabilmesi için bir insanın günde 60 damacana su içmesi gereklidir. Çocuklarda bu etkiyi yapabilmesi için 6 damacana su içilmesi lazımdır. Polikarbonat biberonlara savaÅŸ açıldı. Bunlar Avrupa'da dahi yasaklanmadı. Pet ÅŸiÅŸeler, polyester esaslı oldukları için polikarbonatlara göre çok daha saÄŸlıklı. Bu konuda tıp doktorlarına deÄŸil gıdamühendislerine baÅŸvurulmalı. Bugün camın avantajları olduÄŸu gibi pek çok dezavantajları da var” diye konuÅŸtu.



‘ARITMA CÄ°HAZLARINA TALEP ARTTI'

Ä°çme Suyu makineleri üreticisi Ekrem Sözer ise, “Pet ÅŸiÅŸe ya da plastik damacanaların yeterince saÄŸlıklı olmadığını aslında tüm dünya biliyor. Tek kullanımlık olursa daha az sakıncalı olur. Bir ambalaj, 20-30 ya da 50 kez kullanılabilir, ancak yüzlerce kez doldur boÅŸalt yapıldığı bir gerçek. Bu sıkıntılar nedeniyle son dönemde bize yönelen talep arttı. Ä°nsanlar içme suyunu arıtma kararı veriyor. Üstelik bu su, insan saÄŸlığı açısından yeterliminareller içeriyor. Artık öyle bir noktaya gelindi ki, birçok uzman ‘Arıtma cihazı alamıyorsanız çeÅŸme suyu için, daha iyi' diyor” açıklamasını yaptı.



Ä°STANBUL- Ä°ZMÄ°R'DE MUSLUK SUYU Ä°ÇÄ°LÄ°R

UZMANLAR Ä°stanbul Ä°zmir ve Ankara'da musluktan akan suyun içilebileceÄŸini belirtiyor. Adana, Samsun, Trabzon, Bursa, Ä°zmir, Diyarbakır, Ordu, Åžanlıurfa, Malatya, Konya, Kocaeli, Hatay, Balıkesir'de içme suyu olarak ÅŸebeke suyu yani musluk suyu kullanılıyor. Antalya, Zonguldak, EskiÅŸehir, Edirne ve Erzurum'da ise genelde damacana suyu, içme suyu olarak tüketiliyor.



Eski Ä°SKÄ° Genel Müdürü Dursun Ali Çodur, 2006'da, bazı su firmalarının Ä°SKÄ° suyunu ÅŸiÅŸeleyip sattığını iddia edip musluk suyunun içilebileceÄŸini belirtmiÅŸti. Çodur, “Bir kaç dakika dinlendirilmesi halinde su içerisindeki klor uçacaktır. Sonra güvenle içebilirsiniz” açıklamasını yapmıştı. Ä°SKÄ°'nin ÅŸu anki Genel Müdürü Prof. Dr. Ahmet Demir ise, basın müÅŸaviri aracılığıyla yaptığı açıklamada, bu konuda görüÅŸ bildirmeyeceÄŸini ifade etti.



SU STANDARTLARA UYGUN

Klorun organik maddelerle reaksiyona girmesiyle oluÅŸan kanser yapıcı “trihalometan” ile bulanıklık oranı Ä°stanbul,Ankarave Ä°zmir gibi büyük ÅŸehirlerde dünya standartlarına uygun. Türk Standartları'na göre, “trihalometan” oranı en çok 100, Dünya SaÄŸlık Örgütü'ne (DSÖ) göre 150, ABD Çevre Koruma Ajansı (EPA)'ya göre 80, Avrupa BirliÄŸi'ne (EC) göre 100 olmalı. Ä°stanbul'da trihalometan oranı Büyükçekmece'de 74.5, Ä°kitelli'de 34.6, Ömerli ve Elmalı'da 44. Ankara'da trihalometal oranı ise 69.07. Ä°zmir'deki AÄŸostos 2011 verilerine göre “trihalometan” oranı Tahtalı Barajı'nda 69.7, Balçova Barajı'nda 65, Ürkmez Barajı'nda yüzde 95.7'de kalıyor.



BULANIKLIK ORANI

Bulanıklık oranı ise Türk Standartları'na göre en çok 1.0, DSÖ 'ye göre en çok 5.0, EPA'ya göre 1.0, Avrupa BirliÄŸi'ne göre 1.0 olmalı. VatandaÅŸların, kendiillerinin aylık su kalite raporlarına düzenli olarak bakmaları öneriliyor. Ä°stanbul'da AÄŸustos 2011 verilerine göre bulanıklık oranı Büyükçekmece, Ä°kitelli, Kağıthane, Ömerli tesislerinden yapılan su çıkışlarında 0.2, Elmalı'da ise 0.4. Ankara'da haziranda duyurulan verilere göre bulanıklık oranı 0.35, Ä°zmir'de ise aÄŸustos verilerine göre 0.30. Temmuz verilerine göre bulanıklık oranı Bursa 'da 0.21, Erzurum'da 0.42, Adana'da 0.13.DiyarbakırSu ve Kanalizasyon Ä°daresi raporlarına göre ise eylüldeki son güncel verilere göre bulanıklık oranı 0.21. Ankara'nın “Ä°vedik Su Arıtma Tesisleri”nde su kalitesinin Türkiye ve Dünya SaÄŸlık TeÅŸkilatı standartlarının üzerinde yer aldığı bildiriliyor.



NELERE DÄ°KKAT EDÄ°LMELÄ°?

* Plastik su şişeleri buzluğa konulmamalı.

* Arabada bırakılan pet ÅŸiÅŸedeki sular tüketilmemeli.

* Plastik ÅŸiÅŸeler dondurulmamalı. Bu durum plastik içindeki Dioksin'i açığa çıkartmaktadır. Dioksin denilen kimyasal maddenin kansere neden olduÄŸu, özellikle göÄŸüs kanserine yol açtığı biliniyor.

* Eve alınan damacanalardaki su hemen bir cam kaba ya da plastik dışı bir kaba boÅŸaltılmalı. Su oradan alınıp tüketilmeli.



ÅžEBEKEDEN Ä°KÄ° AYRI SU VERÄ°LEBÄ°LÄ°R

Ä°TÜ Çevre MühendisliÄŸi Bölümü öÄŸretim görevlisi Prof. Dr. Ä°lhan Talınlı, klorun da kansejoren olduÄŸuna dikkat çekerek, ÅŸebeden iki ayrı su verilmesi önerisinde bulundu. Talınlı ÅŸu bilgileri verdi: “Ä°çme suyunun birinci standartlarından birisi mikroorganizma içermemesi, yani sizi biyolojik olarak hasta etmemesi. Åžebekeye dezenfekte edilmiÅŸ su verilir. Dezenfekte edilmiÅŸ madde klor dioksit, klor, ozon ile yapılır. Onun içindir ki bizim ÅŸebekelerimizde suya kloru verdiÄŸiniz anda mikroplarını öldürürsünüz. Buna raÄŸmen musluÄŸun ucuna gelinceye kadar tekrar mikrop kapar. Dolayısıyla bu suya emniyet dezenfektanı olmak için biraz aşırı klor verilir. Onun için musluÄŸumuz buram buram klor kokar. Bu fazla verildiÄŸinde emniyetli sudur. Ama klor zaten yeteri kadar kanserojen ve zehirli. Sonunda bu klor kokusu nedir, çaylarımız iyi olmuyor dedik. Ortaya bir suyu pet ÅŸiÅŸeye koymak gibi dünyanın en büyük safsatası çıktı. Ä°çi sıfır kuruÅŸ su, dışı 50 kuruÅŸ bir lira olan bir plastik kullanımına doÄŸru gitti. Dolayısıyla 20 senedir ortalama çok büyük bir plastik denilen bu ÅŸiÅŸenin pompalanması kaldı. Yani suyu biz getirdik plastik su ÅŸiÅŸesinin içine hapsettik. Ve insan hakkının en doÄŸal ihtiyacı olan avucunun içine alıp içebildiÄŸi bu suyu, biz bir lira, iki lira gibi damacanalardan plastik ÅŸiÅŸelerden içmeye baÅŸladık. Plastik sanayi bu iÅŸten çok büyük kar etti.”



"SİGARA PET ŞİŞEDEN DAHA ZARARLI"

TÜRK Kanser AraÅŸtırma ve SavaÅŸ Kurumu DerneÄŸi Yönetim Kurulu Üyesi ve Hacettepe Onkoloji Hastanesi BaÅŸhekimi Prof. Dr. Åžuayib Yalçın, pet ÅŸiÅŸedeki suyun kansere neden olduÄŸuna dair kanıtlanmış bir verinin olmadığını söyledi. Yalçın, pet ÅŸiÅŸeden önce sigara, obezite ve alkolden uzak durulması gerektiÄŸini belirtti. Suyun pet ÅŸiÅŸede uzun süre kalmasının kanserden önce enfeksiyon gibi baÅŸka saÄŸlık sorunlarına neden olabileceÄŸini anlatan Yalçın, “Pet ÅŸiÅŸenin kanser yapan bir etkisi olsaydı pet ÅŸiÅŸe kullanan ülkelerde mide, yemek borusu ve mesane kanseri oranlarının artmış olması gerekirdi. Ancak böyle bir ÅŸey yok” dedi. Pet ÅŸiÅŸenin kansere neden olduÄŸunu söylemenin doÄŸru olmadığını ifade eden Prof. Dr. Yalçın akılcı kullanımla saÄŸlık sorununa neden olmayacağını söyledi. Yalçın, “Uygun ÅŸekilde üretilmeli ve üretim süreçleri denetlenmeli. Tekrar tekrar kullanmaktan kaçınılmalı. 1 kez kullandıktan sonra atılmalı” dedi. (Deniz BÄ°LÄ°ROÄžLU/ANKARA)



AVRUPA SUYU MUSLUKTAN Ä°ÇÄ°YOR

ALMANYA, Avusturya, Hollanda, Ä°ngiltere, Fransa gibi ülkelerde su arıtma tesislerinden evlere ulaÅŸan su, çeÅŸmelerden büyük bir güvenle içiliyor. Özellikle Almanya'da saÄŸlık yetkilileri tarafından sürekli kontrol edilen bu tesisler uzun yıllardır kullanılıyor. Pet ÅŸiÅŸe suları, Türkiye'de satılanlara oranla çok daha pahalı. Bu ülkelerde genellikle çeÅŸme suyu ya da camda satılan sular, maden suları tercih ediliyor.



Ä°LK YASAK BUNDANOOK'TAN

Avustralya'nın 2 bin nüfuslu Bundanook kasabası sakinlerinin isteÄŸi üzerine pet ÅŸiÅŸe kullanımı 2009 Ekim ayında yasaklanmıştı. Bundanook, dünyada pet ÅŸiÅŸe yasağı getiren ilk yerleÅŸim birimi olarak biliniyor. Her üç plastik ÅŸiÅŸe suyundan birinde sentetik organik kimyasallar ve bakteriler bulunduÄŸunu açıklayan New York merkezli DoÄŸal Kaynakları Koruma Konseyi (NRDC), pet ÅŸiÅŸeler yerine insanların daha güvenli ve ucuz içme suyuna sahip olabileceklerini belirtmiÅŸti. Uzmanlar insanların ÅŸiÅŸe sudan yaklaşık 1000 kat daha ucuz ve çok daha güvenli su içebileceklerini bunu da musluk sularının arıtılarak yapılabileceÄŸini vurguluyor. GeçtiÄŸimiz yıl mayıs ayında ABD'nin Massachusetts Eyaleti'ndeki Concord kentinde, yeniden kullanılamayan pet ÅŸiÅŸelerde su satışlarının yasaklanması kararı alınmıştı. Çevreyi korumak amacıyla alınan ve 2011 yılı itibarıyla uygulamaya konulan karara göre su, sadece yeniden kullanılabilen ÅŸiÅŸelerde satılabiliyor.



PET KULLANIMI AZALTILIYOR

Aralarında New York, Illinois ve Virginia'- nın da bulunduÄŸu 10 eyalette ise pet ÅŸiÅŸe suyu satışlarının azaltılması yönünde karar alınmıştı. Yetkililer halka yaptıkları açıklamalarda, “DiÄŸer içecekleri deÄŸil ama suyu çeÅŸmeden içebilirsiniz'' diyerek, pet ÅŸiÅŸelerde satılan diÄŸer içeceklerin yasaklanmayacağını söylemiÅŸti. Pet ÅŸiÅŸeleri üretmek için her yıl 17 milyon varil petrol kullanılıyor.



PROF. DR. AHMET RASÄ°M KÜÇÜKUSTA: PLASTÄ°K BÄ°BERONLAR ÇOK DAHA TEHLÄ°KELÄ° FATÄ°H Altaylı'nın “Pet ÅŸiÅŸelerden uzak durun” baÅŸlıklı ve çok önemli bir saÄŸlık sorununu gündeme taşıyan yazısını dikkatle okudum. Bu yazıdan herkesin alması gereken pek çok dersler var. Pet ÅŸiÅŸeler neden zararlı? Pet ÅŸiÅŸeleri zararlı kılan ÅŸiÅŸenin plastiÄŸindeki “bisfenol A” veya kısaca “BPA” dediÄŸimizmaddedir. Her gün kullandığımız sayısız üründe bulunan BPA'nın tehlikesi daha çok bardak, ÅŸiÅŸe, saklama kabı gibi yiyecek ve içeceklerinmuhafazasında kullanılan sert plastik kaplardan kaynaklanıyor. Bunlar içinde en önemlisi de BPA ihtiva eden biberonlardır. Sayısız araÅŸtırma, bebek ve çocuk saÄŸlığının BPA yüzünden ciddi tehlikelerle karşı karşıya olduÄŸunu ortaya koyuyor. Çünkü BPA ihtiva eden plastik biberon, ÅŸiÅŸe ve yiyecek kaplarına sıcak bir sıvı veya yiyecek konduÄŸunda BPA kaptaki sıvıya geçiyor. BPA, ayrıca su depolarının iç yüzeyleri, döÅŸemeler, cilalar,elektronikürünlerin basılı çevrim kartları, tenis raketleri ve sörf tahtası gibi çok tabakalı malzemelerde yapıştırıcılarda da bulunur. Termal kâğıtların kaplanması, PVC plastiklerin üretimi ve fren sıvılarında olduÄŸu gibi bir katkı maddesi olarak da kullanılır. Kompozit diÅŸ dolguları ve protezleri de çeÅŸitli BPA bileÅŸiklerinden üretilir. Mobil telefonlar, su ısıtıcıları, kahvemakineleri, bilgisayarlar, CD ve DVD'ler, biberonlar, yiyecek-içecek kutuları, bardakları, ÅŸiÅŸeleri ve saklama kapları,motosiklet kaskları, diyaliz ekipmanı gibi tıbbi malzemelerde de bulunabilir.



Ä°NSAN SAÄžLIÄžINA ETKÄ°LERÄ°

BPA'nın insan saÄŸlığı üzerine olumsuz etkileri olduÄŸunu gösteren yüzlerce araÅŸtırma var ve bunların sayıları her geçen gün artıyor. BPA hormon sistemini bozan bir maddedir. BPA'nın kadın seks hormonlarının etkilerini artırdığı; erkek seks ve tiroit hormonlarının etkilerini ise azalttıkları gösterilmiÅŸtir. BPA iÅŸleyen fabrikalarda çalışan erkeklerde sertleÅŸme, erken boÅŸalma ve cinsel isteksizlik problemleri olduÄŸu belirlenmiÅŸtir. BPA'nın öÄŸrenme ve davranış üzerine de olumsuz etkileri olduÄŸu, saldırganlığı artırdığı ve öÄŸrenmeyi güçleÅŸtirdiÄŸi de bilinmektedir. Farelerde yapılan araÅŸtırmalar prostat büyümesi, sperm konsantrasyonunda azalma ve erken ergenliÄŸe yol açtığını da göstermiÅŸtir. BPA, eÅŸcinsellik, obezite, diyabet, astım, kalp-damar hastalıkları ile de iliÅŸkilendirilmekte, kadınlarda meme, erkeklerde prostat kanseri riskini artırdığı da ileri sürülmektedir. En önemlisi de genler üzerine olan etkileri ve olumsuzluklarının sonraki nesilde daha belirgin ortaya çıkması ihtimalidir BPA ile iliÅŸkilendirilen diyabet, obezite, kalp hastalıkları, astım, karaciÄŸer hasarı,meme ve prostat kanseri gibi pek çok hastalık vardır.



BU KONUDA ÇOK YAZDIM

Bu maddenin ülkemizde de baÅŸta biberonlar olmak üzere tüm yiyecek ve içecek saklama kaplarında acilen yasaklanması gerektiÄŸini bildiren pek çok yazı yazdım. Ä°lgili bakanlıklardan cevap alamayınca da duruma el atması için BaÅŸbakanımıza hitaben “Çevreci deÄŸilim, insan saÄŸlığını düÅŸünüyorum” baÅŸlıklı bir yazı kaleme alarak “Gelin ÅŸu BPA' nın hiç deÄŸilse yiyecek kapları ve biberonlarda yasaklanması için siz öncü olun” diye ricada da bulunmuÅŸtum. Nihayet haziran ayında BPA'nın biberonlarda kullanımına ülkemizde de yasak getirildi ama pek çok yiyecek ve içecek kabında hâlâ BPA var.



HABERTÜRK